Na pytanie, czym jest władza rodzicielska odpowiada nam art. 95 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności i praw.
O pozbawieniu opieki rodzicielskiej decyduje sąd, kierując się najważniejszą zasadą prawa rodzinnego, jaką jest dobro dziecka. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może dotyczyć jednego lub obojga rodziców. Decyzja ta zawsze jest ostatecznością, gdy inne środki ochrony dziecka nie przyniosły pożądanego rezultatu. W niektórych sytuacjach wystarczające może być ograniczenie lub częściowe zawieszenie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej może nastąpić, gdy:
– rodzice w sposób rażący zaniedbują swe obowiązki względem dziecka (np. głodzenie, porzucenie, niepłacenie alimentów);
– rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np. stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej, wykorzystywanie seksualne dziecka, nadużywanie alkoholu, zmuszanie dziecka do pracy, która wykracza ponad jego siły i możliwości, a nawet wychowywanie dziecka we wrogości wobec drugiego rodzica);
– władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. pobyt rodzica w więzieniu, poważna choroba rodzica, porzucenie dziecka, zaginięcie rodzica oraz brak zainteresowania dzieckiem).
Pozbawienie praw rodzicielskich oznacza, że rodzic nie ma prawa do decydowania m.in. o miejscu pobytu dziecka, leczeniu i dostępie do dokumentacji medycznej, edukacji, wychowaniu, kształtowaniu światopoglądu dziecka oraz decydowaniu o wyjazdach dziecka za granicę. Nadal jednak jest on zobowiązany do płacenia alimentów i ma prawo spotykać się z dzieckiem, chyba że sąd mu tego zabroni. Z drugiej strony, dziecko również ma prawo do dziedziczenia po rodzicu, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej.
Kto może złożyć wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich?
Wniosek o pozbawienie lub ograniczenie praw rodzicielskich jednego lub obojga rodziców może złożyć każdy, kto wie, że dziecku wyrządzana jest krzywda. Może to być ojciec lub matka dziecka, dziadkowie, szkoła, kurator sądowy, policja, instytucje edukacyjne (szkoły, przedszkola, żłobki), władze lokalne, opieka społeczna i inne jednostki opiekujące się dzieckiem. Wniosek składa się w sądzie opiekuńczym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Sąd może również wszcząć postępowanie z urzędu. Decyzja jest podejmowana po przeprowadzeniu przesłuchania. Osoba wnosząca o pozbawienie lub ograniczenie praw rodzicielskich musi przedstawić dowody na poparcie swoich twierdzeń i żądań.
Artykuł został przygotowany w ramach kampanii edukacyjnej „Masz prawo wiedzieć” realizowanej przez Stowarzyszenie OPPEN w 2022 r.
Projekt finansowany jest ze środków otrzymanych od:
– miasta Opola,
– powiatu kędzierzyńsko – kozielskiego,
– powiatu kluczborskiego,
– powiatu nyskiego,
– powiatu oleskiego,
– powiatu opolskiego,
– powiatu prudnickiego.
