Zdarza się, że stajemy w sytuacji problematycznej, w której potrzebujemy „skorzystać z pomocy prawnika”. Prawnika, czyli kogo? Prawnik to osoba, która ukończyła studia prawnicze i posiada tytuł magistra prawa. Prawnik powinien znać przepisy, ponieważ na co dzień zajmuje się prawem i musi korzystać z nich w swojej praktyce. W rzeczywistości, prawnik jest to najniższy stopień zawodowy jeśli chodzi o zawody prawnicze i posiada on najmniejsze uprawnienia. Prawnika nie obowiązuje etyka zawodowa, nie spoczywa na nim duża odpowiedzialność za swoje działania, nie jest związany tajemnicą zawodową, a więc nie do końca cieszy się on większym zaufaniem. Dlatego też większość prawników, aby móc w pełni realizować swoje zadanie stara się podnosić swoje kwalifikacje oraz uzyskać uprawnienia do wykonywania „kwalifikowanych” zawodów prawniczych, których najpopularniejsze przykłady opisano w niniejszym materiale.
Sędzia jest jednym z zawodów prawniczych. Cieszy się on najwyższym poważaniem. Praca sędziego polega na wymierzaniu sprawiedliwości. Wydaje on wyroki w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej. Sędzia działa w imieniu społeczeństwa i jest funkcjonariuszem publicznym. Wykonując swój zawód jest niezawisły, a jedynym ograniczeniem jest obowiązujące prawo. Sędziów sądów rejonowych, okręgowych, apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego powołuje prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Ze względu na różnorodność spraw i wielość gałęzi prawa, sądy są podzielone na komórki organizacyjne – wydziały, które zajmują się orzekaniem w sprawach z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego, pracy. Szczegółowe działania sędziego zależą od sądu i wydziału, w którym pracuje. Sędziowie na podstawie aktu oskarżenia, opinii biegłych, zeznań świadków, przedstawionych dowodów, punktu widzenia obrony muszą wydać sprawiedliwy wyrok, który na podstawie obowiązującego prawa będzie uwzględniał cechy konkretnego przypadku. Sędzia pracuje przede wszystkim w dwóch miejscach: na sali rozpraw, gdzie rozpatruje prowadzone sprawy i wysłuchuje stron oraz w pokoju sędziowskim, gdzie zapoznaje się z dokumentacją i aktami sprawy. W zależności od sądu i rodzaju sprawy sędzia może pracować indywidualnie lub w większym składzie. W trakcie posiedzenia, na sali rozpraw sędzia ubrany jest w togę prawniczą z fioletowym żabotem oraz ma zawieszony na szyi łańcuch z godłem.
Adwokat / Radca Prawny to osoby świadczące pomoc prawną – poradnictwo prawne. Zarówno adwokat jak i radca prawny zajmują się reprezentowaniem swojego klienta na salach sądowych lub jego obroną podczas spraw karnych. Jednym z obowiązków radcy prawnego i adwokata jest udzielanie porad prawnych — z reguły są to porady płatne, choć niektórzy z nich decydują się także na udzielanie bezpłatnych porad pro bono. Ponadto do obowiązków adwokata i radcy prawnego należą takie działania jak sporządzanie dokumentów (pism procesowych), umów, zapisów, które posiadają moc prawną. Dodatkowo sporządzają oni także opinie prawne, a także działają w imieniu klienta, nie tylko przed sądem, ale również przed organami administracji lub inną osobą fizyczną. Zwyczajowo do adwokata i radcy prawnego zwracamy się tytułem „mecenas”. Oba zawody są zawodami zaufania publicznego, w których profesjonalni prawnicy są zobowiązani do zachowania tajemnicy zawodowej. Adwokaci i radcowie prawni należą do różnych samorządów zawodowych. Jeżeli chodzi o uprawnienia, to radcowie prawni i adwokaci mają takie same uprawnienia, a ewentualne różnice są związane jedynie z formą prowadzonej działalności. W sądzie występują oni w togach, przy czym adwokatów charakteryzuje zielony, natomiast radców prawnych niebieski żabot.
Prokurator to funkcjonariusz publiczny, który swoje zadania wykonuje w prokuraturze. Do jego obowiązków zawodowych należy wykrywanie sprawców przestępstw, a następnie ich ściganie oraz strzeżenie praworządności w państwie. Prokurator bierze czynny udział we wszystkich etapach procesu karnego jako oskarżyciel publiczny. Wnosi do sądu akt oskarżenia i udowadnia winę człowieka, który popełnił niedozwolony czyn. Zakres obowiązków prokuratora obejmuje między innymi przeprowadzanie analizy dowodów w prowadzonej sprawie, kontrolowanie przebiegu śledztwa i dochodzenia oraz przesłuchiwanie świadków. Prokurator prowadzi lub nadzoruje postępowania przygotowawcze w sprawach karnych oraz występuje przed sądami jako oskarżyciel publiczny. Może również składać pozwy w sprawach cywilnych, czy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, a także zaskarżać decyzje administracyjne. Prokurator może uczestniczyć w każdym postępowaniu prowadzonym przez organy władzy i administracji publicznej mając te same prawa co strona tego postępowania. W sądzie prokurator występuje w todze z czerwonym żabotem.
Komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym oraz organem egzekucyjnym. Działa on pod nadzorem sądu rejonowego. Do podstawowych obowiązków komornika należy prowadzenie egzekucji sądowej, czyli dąży on do ściągnięcia należności z majątku dłużnika dla wierzyciela. Komornik rozpoczyna pracę dopiero wtedy, kiedy sąd wyda tytuł wykonawczy – jest to ostatni etap postępowania przeciwko dłużnikowi. Przed zajęciem majątku, komornik musi wcześniej dopełnić kilku obowiązków. Dotyczy to poszukiwania majątku dłużnika, sporządzenia spisu stanu faktycznego majątku, zabezpieczenie roszczeń oraz w ostateczności – wykonanie egzekucji.
Komornik wykonuje dwa rodzaje egzekucji sądowej: pieniężną oraz niepieniężną. Oznacza to, że oprócz zajęcia świadczeń pieniężnych jak rachunek bankowy, czy wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę, rentę lub emeryturę, może skonfiskować samochody, domy, wyposażenie mieszkania lub firmy, a także eksmitować z mieszkania. Nawet jeżeli dłużnik nie chce wpuścić komornika, ten ma prawo wejść do lokalu, czasem w asyście policji. Komornik sądowy jest gwarantem wykonania wyroku sądowego i wyegzekwowania majątku dłużnika na rzecz wierzyciela. Nie analizuje on zasadności wyroku ani zobowiązania, sprawdza je wyłącznie pod kątem spełnienia wymogów formalnych. Wszelkie odwoływania na temat błędów roszczeń, należy zgłosić wcześniej, w czasie postępowania sądowego. Jeżeli podejrzewa się błąd lub nadużycie komornicze, można złożyć skargę i dochodzić praw przed sądem.
Notariusz to osoba upoważniona przez Państwo (mianowana przez ministra sprawiedliwości) do sporządzania aktów notarialnych oraz wykonywania innych czynności mających znaczenie prawne. Notariusz wykonując swoje obowiązki gwarantuje rzetelność i pewność dokonywanych transakcji. Dokumenty sporządzone przez notariusza mają, zgodnie z prawem, charakter dokumentu urzędowego. Do obowiązków notariusza należy w szczególności sporządzanie aktów notarialnych, na przykład umowy sprzedaży, darowizny, małżeńskiej umowy majątkowej czy zmian dotyczących nieruchomości. W zakresie prawa spadkowego notariusz sporządza testamenty, umowy zrzeczenia się dziedziczenia, protokoły otwarcia i ogłoszenia testamentu. Do innych czynności jakimi zajmuje się notariusz należą: sporządzanie wypisów, odpisów i wyciągów różnych dokumentów oraz sporządzanie innych czynności wynikających z odrębnych przepisów. Notariusz poświadcza własnoręczność podpisu, zgodność odpisu, kopii z oryginałem dokumentu, datę okazania dokumentu. Przy wykonywaniu swoich obowiązków notariusz powinien się kierować bezpieczeństwem praw i interesów stron, dla których czynność notarialna może spowodować skutki prawne. Notariusz powinien udzielać stronom wyjaśnień dotyczących dokonywanych czynności. Akty i dokumenty powinny być sporządzane w sposób zrozumiały oraz przejrzysty dla każdego, tak aby strony miały pewność, co podpisują i jakie są tego ewentualne konsekwencje.
Ilustrowany poradnik w wersji do druku można pobrać tutaj
Poradnik prawny został przygotowany w ramach kampanii edukacyjnej „Masz prawo wiedzieć” realizowanej przez Stowarzyszenie OPPEN w 2022 r. Projekt finansowany jest ze środków otrzymanych od miasta Opola,
