Zgodnie z 78 § 1 k.p.k oskarżony, który nie ma obrońcy z wyboru, może żądać, aby mu wyznaczono obrońcę z urzędu, jeżeli w sposób należyty wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Podstawą odmowy wyznaczenia obrońcy z urzędu nie może być skorzystanie przez oskarżonego z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o których mowa w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Z powyższego wynika, że jeżeli sytuacja majątkowa podejrzanego/oskarżonego nie pozwala mu na pokrycie kosztów obrońcy z wyboru, to może ubiegać się o ustanowienie obrońcy z urzędu. W tym celu osoba zainteresowana powinna sporządzić i złożyć wniosek, w którym wykaże swoją sytuację materialną. Ważne jest dokładne udokumentowanie, np. poprzez złożenie zaświadczenia z urzędu pracy o zarejestrowaniu jako osoba bezrobotna, czy też decyzji o wysokości pobieranej emerytury/renty, aktualnej sytuacji majątkowej wnioskodawcy.
Wyznaczenie obrońcy z urzędu uzasadnione jest nie tylko w sytuacji, gdy oskarżony w sposób „należyty” wykaże, że w ogóle nie posiada środków do poniesienia kosztów obrońcy z wyboru, ale także wówczas, gdy w sposób należyty udokumentuje, że ustanowienie obrońcy z wyboru spowodowałoby taki uszczerbek dla niezbędnego utrzymania siebie i jego rodziny, że wykluczyłoby to zapewnienie minimalnego poziomu ich utrzymania. Wnioskodawca powinien więc przedstawić nie tylko swoją sytuację zarobkową, ale sytuację materialną innych osób, które pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.
Wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu należy złożyć w sądzie, właściwym do rozpoznania sprawy. Odmowa ustanowienia obrońcy z urzędu jest zaskarżalna, co oznacza, że osoba, której sąd odmówił ustanowienia obrońcy z urzędu może na takie zarządzenie sądu złożyć zażalenie.
Wzór wniosku został przygotowany w ramach kampanii edukacyjnej „Masz prawo wiedzieć” realizowanej przez Stowarzyszenie OPPEN w 2022 r.
Projekt finansowany jest ze środków otrzymanych od:
– miasta Opola,
– powiatu kędzierzyńsko – kozielskiego,
– powiatu kluczborskiego,
– powiatu nyskiego,
– powiatu oleskiego,
– powiatu opolskiego,
– powiatu prudnickiego.
Based on: photo by Mateus Campos Felipe on Unsplash
